ما از خدا و فرستاده اش سخن مى گوييم و نمى گوييم : «فلان كس و فلانى گفت» تا كلام ما متناقض شود . سخن آخر ما ، مانند سخن اوّل ماست و سخن اوّلين ما ، تصديق كننده سخن آخرينِ ماست .

اين حديث امام رضا عليه السلام ، جايگاه رسالت را نشان مى دهد كه سخن تمام امامان ، از وحى سرچشمه مى گيرد و بنا بر اين ، تناقضى در گفتار آنان ، ديده نمى شود . «موضع الرسالة» نيز به همين مقام رسالت كه واسطه ميان پيامبر و مردم است ، اشاره دارد ؛ زيرا برخى پيام هاى الهى را تنها اهل بيت عليهم السلام بايد ابلاغ نمايند و ديگرى را چنين مقامى نشايد . ابلاغ آيات اوّل سوره برائت، ادّعاى ما را ثابت مى كند . چنين برداشتى از مفهوم رسالت ، بيانگر آن است كه رسالت ، مفاهيم متعدّدى دارد و رسالت و نبوّتى كه با ارتحال پيامبر صلى الله عليه و آله از جهان رخت بربست ، با پيام رسانى امامان ، متمايز است .

ابلاغ آيات نخستين سوره توبه

آن گاه كه آيات «بَرَآءَةٌ مِّنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ إِلَى الَّذِينَ عَـهَدتُّم مِّنَ الْمُشْرِكِينَ؛

 ⁵ اين ، [ اعلام ]بيزارى است از جانب خدا و فرستاده او ، به سوى آن كسانى از مشركان كه با آنان ، پيمان بسته ايد» ، نازل شد ، پيامبر صلى الله عليه و آله ، ابو بكر را به سوى مكّه گسيل كرد تا پيام بيزارى خدا و پيامبرش را به مشركان برساند ؛ امّا ناگاه ، بر پيامبر صلى الله عليه و آله چنين پيام فرستاده شد كه :

لا يُؤَدّى عَنكَ إلّا أنتَ أو رَجُلٌ مِنكَ . ⁶

[ پيام را ] از جانب تو ، جز خودت يا مردى از [ خاندان ] تو نرساند .

و بدين سان ، پيامبر خدا ، ابو بكر را از نيمه راه ، باز گرداند و امير مؤمنان على عليه السلام مأموريت يافت تا پيام الهى را براى مشركان ، باز خوانَد و در برابر دلْ ناخوشى ابو بكر ، به او فرمود كه جبرئيل عليه السلام بر ايشان نازل شده و به چنين كارى ، فرمان داده است . ⁷ 

نكته قابل توّجه ، آن كه اين سخن ، مطلق است و شامل حكم اعلان برائت و هر حكم الهى ديگرى مى شود كه نيازمند ابلاغ پيامبر صلى الله عليه و آله و يا شخصى همانند اوست .

به سخن ديگر ، احكام الهى اى كه به مردم ابلاغ نشده ، يا بايد توسّط خود پيامبر صلى الله عليه و آله ابلاغ شود يا توسّط اهل بيت ايشان ، و شخص سومى حق ندارد تا مبلّغ ابتدايى احكام الهى باشد . اين ، فضيلتى بس بزرگ براى اهل بيت عليهم السلام است كه عبارت «موضع الرسالة ؛ جايگاه رسالت» را به اين معنا مى توان حمل كرد .

علّامه مجلسى رحمه الله براى جمله «موضع الرسالة» ، دو معنا ذكر كرده است : يكى اين كه اهل بيت عليهم السلام ، گنجينه علم همه پيامبران هستند ؛ و ديگر اين كه اهل بيت عليهم السلام در جايگاهى قرار دارند كه پيامبر صلى الله عليه و آله هم در آن جايگاه ، قرار دارد . البته ايشان ، معناى اوّل را ترجيح مى دهد . ⁸ 

گفتنى است كه معناى اوّل ، از ديگر عبارات «زيارت جامعه» ، مانند : «خزّان العلم» و يا «عندكم مَا نزلت به رُسُله وَ هَبطت بِهِ ملائكته» نيز استفاده مى شود ؛ ليكن معنايى كه ذكر شد ، در اين قسمت از اين زيارت نورانى ، بهتر به نظر مى رسد .

--------------------------------------------------------------------------------***

1.«الوضع : ضد الرفع و الموضع إسم مكان» (لسان العرب ، ج ۸ ، ص ۳۹۶) .

2.«الإرسال : التوجيه ، و قد أرسل إليه ، و الإسم الرِّسالة» (لسان العرب ، ج ۱۱ ، ص ۲۸۳) ، «و الرَّسول : إسم مَن اُرسل» (همان ، ص ۲۸۴) .

3.الكافى ، ج ۱ ، ص ۲۹۱ ح ۶ ؛ تحف العقول ، ص ۳۴ .

4.رجال الكشّى ، ج ۲ ، ص ۴۹۰ .

5.سوره توبه ، آيه ۱ .

6.الإرشاد ، ج ۱ ، ص ۶۵ ـ ۶۶ ؛ مسند ابن حنبل ، ج ۱ ، ص ۳۱۸ ، ح ۱۲۹۶ .

7.همان جا .

8.ر . ك : بحار الأنوار ، ج ۱۰۲ ، ص ۱۳۴ .