تصحيح و توسعه فرهنگ ضيافت

در روايات اسلامى ، افزون بر تشويق و تأكيد فراوان بر فرهنگ مهمان نوازى ، رهنمودهاى بسيار ارزنده اى در جهت تصحيح و تقويت اين فرهنگ ارائه شده است كه مى توان آن ها را به دو دسته تقسيم كرد :

يك . آداب ميزبان

دسته نخست از اين آداب ، مواردى را شامل مى شود كه شايسته است ميزبان به آنها عمل كند . اين آداب ، عبارت اند از : 



 ۱ . گرامى داشت مهمان؛  



 ۲ . خوش رويى و ابراز محبّت؛  



 ۳ . مقدّم داشتن مهمان؛ 



 ۴ . خدمت به مهمان؛ 



 ۵ . در اختيار نهادن آنچه مهمان نياز دارد؛ 



 ۶ . پذيرايى كردن با بهترين چيزى كه دارد؛ 



 7 . نيكو پذيرايى كردن؛ 



 ۸ . فرمانبرى؛

۹ . كوشيدن در پذيرايى از مهمان دعوت شده؛ 



۱۰ . زودتر شروع كردن غذا و ديرتر دست كشيدن از آن؛ 



۱۱ . صرف غذا با مهمان؛ 



۱۲ . تعارف كردن مهمان به خوردن؛ 



۱۳ . بدرقه كردن مهمان تا درِ خانه . 



دسته دوم ، شامل مواردى است كه ميزبان ، با ترك آنها ادب خود را به اثبات مى رساند . اين موارد ـ كه در فصل سوم آورده شده ـ ، عبارت اند از : 



۱ . خودنمايى و شهرت طلبى؛ 



۲ . ناقابل شمردن امكانات پذيرايى؛ 



۳ . تشريفات مشقّت بار؛ 



۴ . تعارف دروغين؛ 



۵ . به كارگرفتن مهمان؛ 



۶ . روزه گرفتن ، بدون اجازه مهمان؛ 



۷ . كمك كردن در رفتن مهمان . 



گفتنى است كه همه اين آداب ، در حقيقت ، به دو اصل اساسى باز مى گردند :

۱ . تكريم مهمان

پيامبر صلى الله عليه و آله خطاب به امام على عليه السلام مى فرمايد :

أكرِمِ الضَّيفَ ولَو كانَ كافِرا . ^۱ مهمان را گرچه كافر باشد ، گرامى بدار .

۲ . پرهيز ميزبان از رفتارهاى غير اخلاقى

تلاش هايى كه گاه در تهيه امكانات پذيرايى بهتر ، با انگيزه خودنمايى و شهرت طلبى صورت مى گيرد ، از آن رو كه كارى غير اخلاقى است ، از نظر اسلام به شدّتْ نكوهيده است .

دو . آداب مهمان

اين آداب نيز به دو دسته تقسيم مى شوند . دسته نخست ،امورى هستند كه سزاوار است مهمان ، آنها را انجام دهد كه عبارت اند از: 



 ۱ . پذيرش دعوت مؤمن؛ 



 ۲ . رعايت اولويّت ها در پذيرش دعوت به مهمانى؛ 



 ۳ . كُندى ورزيدن در پذيرفتن مهمانى هاى غفلت زا؛ 



 ۴ . مقدّم داشتن دعوتى كه يادآور آخرت است؛ 



 ۵ . شرط كردنِ پرهيز از تكلّف و تشريفات؛ 



 ۶ . اجازه گرفتن براى ورود به خانه ميزبان؛ 



 ۷ . سلام كردن هنگام ورود به خانه؛ 



 ۸ . نشستن در جايى كه ميزبان پيشنهاد مى كند؛ 



 ۹ . احترام پذيرى؛ 



۱۰ . گشودن روزه مستحبّى؛ 



۱۱ . خوب خوردن؛

۱۲ . اقتدا به صاحب خانه در نماز؛ 



1۳ . دعا كردن براى ميزبان؛ 



۱۴ . ترك كردن مهمانى پس از صرف غذا؛ 



۱۵ . پاسدارى از كرامت خود با رعايت مدّت اقامت . 



 دسته دوم ، امورى هستند كه مهمان بايد از انجام دادن آنها سر باز زند و ترك آنها نشانه ادب مهمان است كه عبارت اند از : 



۱ . شركت كردنِ بدون دعوت در مهمانى ديگران؛ 

۲ . حضور در مهمانى ويژه ثروتمندان؛ 

۳ . حضور در مهمانى برپاشده با انگيزه همچشمى؛ 



۴ . پذيرش مهمانى اهل ساز و آواز؛ 

۵ . پذيرش مهمانى مشرك ، منافق و فاسق؛ 



۶ . واداشتن ميزبان به تكلّف و تشريفات؛ 



۷ . ديگرى را همراه خود به مهمانى بردن؛ 



۸ . روزه مستحبّى گرفتن ، مگر با اجازه ميزبان؛ 



۹ . ناچيز شمردن امكانات ميزبان؛ 



۱۰ . پرس و جو در باره حلال بودن غذا